આજના ડિજિટલ યુગમાં ઓનલાઈન જુગાર એક નવાં પ્રકારની મહામારી બની રહ્યો છે. ભારતના લાખો યુવાનો ફેન્ટેસી સ્પોર્ટ્સ, પત્તા રમતો, સટ્ટા અને ઓનલાઇન કસીનોના મોહજાળમાં ફસાઈ રહ્યા છે. જેના કારણે આર્થિક વિનાશ, માનસિક તણાવ અને આત્મહત્યાના કિસ્સાઓમાં વધારો થતો જાય છે. કાયદાની નિષ્ક્રિયતા અને નીતિઓ કડક ન હોવાના કારણે આ ખતરો સતત ફેલાતો જાય છે. આખી દુનિયા ઓનલાઈન ગેમ્સમાં ખોવાઈ જવાથી વાસ્તવિક દુનિયાથી દૂર થઇ રહી છે. ખોટી રીતે જીત મેળવીને લોકો વર્ચ્યુઅલ દુનિયામાં હીરો બને છે, પણ વાસ્તવિક જીવનમાં ઝીરો થઈ જાય છે. ઘણા લોકો ગેમ્સમાં સફળતા મળવા છતાં વાસ્તવિક જીવનમાં નિષ્ફળ જાય છે. વધુ સમય ગેમમાં વીતાવવાથી ગેમનું કંટ્રોલર તો હાથમાં રહે છે પણ લોકોનું પોતાનું જીવન ઘણીવાર કંટ્રોલ બહાર જતું રહે છે. ઘણીવાર ઓનલાઈન મિત્રોની ભીડમાં, પરિવાર એકલો પડી જાય છે. સ્ક્રીન પર દોડતી આંગળીઓ, જીવનની દોડમાં પાછળ રહી જાય છે. ગેમિંગની યુવાનો પર નકારાત્મક અસરો પણ પડે છે. જેમાં સૌથી સામાન્ય ચિંતા વ્યસનની છે. ગેમિંગનું વ્યસન શાળાના કામ, શારીરિક પ્રવૃત્તિ અને સામાજિકકરણ જેવી આવશ્યક પ્રવૃત્તિઓની ઉપેક્ષા તરફ દોરી શકે છે. અતિશય ગેમિંગ સ્થૂળતા, આંખોનો તાણ, ખભ્ભાનો દુખાવો અને પીઠનો દુખાવો જેવી શારીરિક સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે. યુવાનો પર હિંસક રમતોની અસરને પણ અવગણી શકાય નહીં. અભ્યાસોએ એ હકીકતને રેખાંકિત કરી છે કે હિંસક રમતોના સંપર્કમાં આવવાથી બાળકોનું આક્રમક વર્તન વધી શકે છે, યુવાનોને હિંસા પ્રત્યે સંવેદનશીલ બનાવી શકે છે અને સહાનુભૂતિ ઘટાડી શકે છે. હિંસક રમતો તેમના માનસિક સ્વાસ્થ્યને અસર કરી શકે છે, જેના કારણે ચિંતા, હતાશા અને અન્ય માનસિક સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. અતિશય ગેમિંગ યુવાનોના સામાજિક જીવનને પણ અસર કરે છે. તે સામાજિક એકલતા તરફ દોરી જાય છે, જે બદલામાં તેમના સામાજિક અને ભાવનાત્મક વિકાસને અટકાવે છે. ચમકતી સ્ક્રીન લોકોને આકર્ષે છે, સાહસ, મિત્રતા અને વાસ્તવિકતાથી છટકી જવાનું વચન આપે છે. ઓનલાઈન ગેમિંગ, ઉત્તેજનાથી ભરપૂર વર્ચ્યુઅલ દુનિયાનું પ્રવેશદ્વાર, લાખો લોકોને, ખાસ કરીને યુવાનોને મોહિત કરી રહ્યું છે. તે એક એવું ક્ષેત્ર છે જ્યાં મિત્રતા બંધાય છે, કૌશલ્યોનો વિકાસ થાય છે અને હીરો બની શકાય છે એ પણ ઘરની આરામદાયક જગ્યાએથી જ. PUBG અને Free Fire ના એડ્રેનાલિન-પમ્પિંગ યુદ્ધના મેદાનોથી લઈને Minecraft અને Fortnite ના સહયોગી બ્રહ્માંડો સુધી, ઓનલાઈન ગેમિંગ અનુભવોની વિવિધતા પ્રદાન કરે છે. આ રમતો, ઘણીવાર ડાઉનલોડ કરવા માટે મફત હોય છે પરંતુ ઇન-એપ ખરીદીઓથી ભરેલી હોય છે. આર્થિક રીતે, ઇન-એપ ખરીદીઓનો બોજ ઘરના બજેટ પર તાણ લાવી શકે છે, ઇન્ટરનેટની ગુપ્તતા ઘણીવાર ખેલાડીઓને અશ્લીલતા અને અપમાનજનક ભાષાનો ઉપયોગ કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરે છે, જે ઝેરી વાતાવરણ બનાવે છે. આ રમતોનું વ્યસનકારક સ્વભાવ, તેમની સુવ્યવસ્થિત રીતે ડિઝાઇન કરેલી પુરસ્કાર પ્રણાલીઓ અને અનંત સ્તરો સાથે, ખેલાડીઓને વર્ચ્યુઅલ સિદ્ધિઓ માટે ઊંઘ, અભ્યાસ અને સામાજિક ક્રિયાપ્રતિક્રિયાઓનું બલિદાન આપવા માટે મજબૂર કરી શકે છે. જ્યારે હિંસા અને આક્રમકતાના સતત સંપર્કમાં રહેવાથી યુવાન મન સંવેદનશીલ બની શકે છે, જે અસામાજિક વર્તનમાં વધારો કરવામાં ફાળો આપે છે. સામાજિક રીતે, ઓનલાઈન ગેમિંગ એકલતા અને વાસ્તવિક દુનિયાની ક્રિયાપ્રતિક્રિયાઓમાં ઘટાડા તરફ દોરી શકે છે. વર્ચ્યુઅલ વિશ્વ, તેના ક્યુરેટેડ અવતારો અને આદર્શ વ્યક્તિત્વો સાથે, વાસ્તવિક જીવનના સંબંધોની જટિલતાઓ કરતાં વધુ આકર્ષક લાગે છે. આ એકલતા અને અપૂર્ણતાની ભાવના તરફ દોરી શકે છે, જે વર્ચ્યુઅલ ક્ષેત્રમાં ભાગી જવાની ઇચ્છાને વધુ વેગ આપે છે. વિવિધ કર્યક્રમો અથવા ઓનલાઈન પણ અમુક પ્રકારની જાહેરાતો, ટ્રાયલ ગેમ્સ વગેરે આવતી હોય છે જેના કારણે યુવા વર્ગ આ તરફે ઝડપથી આકર્ષાય રહ્યો છે.

1. લોભામણી જાહેરાતો :
   “₹100 ડિપોઝિટ કરો અને ₹1000 જીતો!” જેવી લાલચભરી જાહેરાતો યુવાનોને આકર્ષે છે.
2. ફ્રી બોનસ અને ટ્રાયલ ગેમ્સ :
   શરૂઆતમાં ખેલાડીઓને ફ્રી ક્રેડિટ અપાય, જેથી તેઓ વધુ રોકાણ કરવા પ્રેરાય.
3. એલ્ગોરિધમના હેરફેર :
   કેટલાંક પ્લેટફોર્મ્સ શરૂઆતમાં જીતાડે છે, પછી વિશ્વાસ જીતીને મોટી હાર તરફ દોરી જાય છે.
4. ફાઇનાન્સિયલ ટ્રેપ :
   પૈસાની લાલચે યુવાનો લોન, ઉછીના અને ક્રેડિટ કાર્ડની હદ પાર કરીને જુગાર રમે છે.
   પબ્લિક ગેમ્બલિંગ એક્ટ, 1867 જુગારને ગેરકાયદેસર જાહેર કરે છે, પણ તે ઓનલાઈન પ્લેટફોર્મ્સને આવરી લેતો નથી.
   કે.આર લક્ષ્મણન વી. નાં તામિલનાડુ રાજ્યનાં (1996) કેસમાં, ચાન્સ આધારિત જુગાર ગેરકાયદેસર ઠરાવવામાં આવ્યો હતો, છતાંય ઓનલાઈન પ્લેટફોર્મ્સ ખુલ્લેઆમ ચલાવી શકાય છે. કેટલાક રાજ્યો ઓનલાઈન જુગાર પર પ્રતિબંધ મૂકી રહ્યા છે, પણ રાષ્ટ્રીય સ્તરે સ્પષ્ટ કાયદા ન હોવાના કારણે, જુગાર વધુને વધુ ફેલાતો જાય છે. ઘણા લોકો આમાં આર્થિક સંકટોમાં ફસાઈ છે. જેના કારણે લોન લેવા અને ધિરાણ ચૂકવવામાં અસક્ષમતા વધી રહી છે. ચેટિંગ એપ્લિકેશન્સ અને બિનવિનિયોગી પ્લેટફોર્મ્સ દ્વારા બેંક હેકિંગ અને છેતરપીંડીના કેસ વધી રહ્યા છે. આર્થિક દ્રષ્ટીએ માણસ નબળો હોય તો કૌટુંબિક વિખવાદ અને સંબંધોમાં પણ તણાવ વધી જાય છે. ઘણા લોકો વ્યસન તરફ દોરી જાય છે. વ્યસનના લીધે બાળકો-યુવાનો સમાજથી વિમુખ થઈ રહ્યા છે.
   એડવોકેટ અભય શાહ દ્વારા ઓનલાઈન જુગારના ઝડપી ઉકેલ માટે સરકારને તાકીદ કરવામાં આવી છે.

જેમાં વિવિધ બાબતો રજૂ કરવામાં આવી છે :

1. કડક કાયદા :
   ઓનલાઈન જુગાર અને સટ્ટાબાજી પર દેશવ્યાપી પ્રતિબંધ મૂકવો. પબ્લિક ગેમ્બલિંગ એક્ટમાં સુધારા લાવી ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ્સને આવરી લેવા. જુગાર ઓપરેટર્સ સામે કડક દંડ અને કાયદેસર કાર્યવાહી કરવી.
2. ફાઇનાન્સિયલ મોનિટરિંગ :
   બેન્ક અને યુપીઆઈ દ્વારા મોટી રકમના જુગાર ટ્રાન્ઝેક્શનને નિયંત્રિત કરવું. જાહેર બૅન્કો અને ફાઇનાન્સ કંપનીઓ દ્વારા આ પ્રક્રિયા પર દેખરેખ રાખવી.
3. જાગૃતિ અભિયાન :
   શાળાઓ અને કોલેજોમાં જુગારવિરોધી અભિયાન ચલાવવું. સોશિયલ મીડિયા અને ટેલિવિઝન પર જાહેર જનતાને માહિતગાર કરવી. અભિભાવકો માટે માર્ગદર્શિકા તૈયાર કરવી, જેથી તેઓ બાળકોને સમયસર બચાવી શકે.
   આ અંગે જો તાત્કાલિક પગલાં લેવામાં ન આવે, તો દેશમાં આર્થિક અને સામાજિક તબાહી અટકાવવી મુશ્કેલ થશે. ભવિષ્યની પેઢીને આ ખતરાથી બચાવવા, કાયદાકીય સુધારા અને જાગૃતિ અભિયાન અનિવાર્ય છે. ડિજિટલ યુગના જુગારને કાબૂમાં રાખવા, સરકારને એકસાથે કડક અને વ્યૂહાત્મક પગલાં ભરવાની જરૂર છે.

• એડવોકેટ અભય શાહ (મો. 9428702794) યુવા જાગરણ મંચ